Bankastarfsemi er féfletting í eðli sínu. - Smá greining á stærsta þætti í nútíma bankastarfsemi.

Þegar skoðaðir eru efnahagsreikningar stóru íslensku bankanna þriggja í árslok 2007 má sjá að innlán viðskiptavina í þessum bönkum voru alls 3.527 milljarðar en aðrar lántökur bankanna voru um 7.299 miljarðar. Þannig að bankastarfsemi snýst skv. þessari stöðu greinilega um annað en að taka við innlánum og lána þau út og ávaxta með skynsamlegum hætti. Stærstur hluti bankastarfsemi snýst orðið um það að gefa út skuldabréf sem aðrir bankar kaupa og önnur lán milli banka. Þetta er greinilegt í íslensku bönkunum og fullyrt er að módelið sé svipað í öðrum bönkum, þó einhver munur sé auðvitað á milli innlána og lántöku eftir bönkum og löndum.

Bankakerfið snýst fyrst og fremst um að taka lán í öðrum bönkum til að lána enn öðrum bönkum. Þetta fjármálakerfi snýst sem sagt aðallega um sjálft sig. Og markmiðið með þessu er víst að hagnast á vaxtamun, allir bankar virðast halda að þeir geti tekið lán á tilteknum vöxtum og lánað það öðrum banka á aðeins hærri vöxtum og þannig grætt á þessu. Við vitum að öll svona keðjubréfakerfi stoppa á endanum. Þá hætta einhverjir bankar að geta borgað og bankinn sem lánið þeim sem getur ekki borgað, getur ekki heldur borgað og þannig hrynur kerfið í samræmi við tímasetningu gjalddaganna á millibankalánunum eða hvað þetta er nú kallað á fagmálinu.

Það geta auðvitað komið upp atriði sem fella svona svikamillu, eins og t.d. að einhver stór banki sé með mikið af peningum bundið í undirmálslánum af einhverju tagi, eða einhver banki hafi haft óeðlileg áhrif á verðmyndun eigin hlutafjár, eða útlán einhvers banka hafi farið í miklu mæli til eigenda bankans og tengdra aðila eða verið án fullnægjandi trygginga. Þegar kreppan skall á var mikið um svona mál. Þau tengdust mörgum bönkum og kerfið hikstaði, menn urðu hræddir nógu lengi til að stórir bankar hrundu. Síðan hefur þetta gengið eins og allir þekkja orðið. En hinn stóri undirliggjandi vandi er að bankarnir eru ekki bara að taka við fé og ávaxta það, heldur eru þeir fyrst og fremst að reyna að búa til peninga úr engu nema trausti á hvor öðrum. Þegar banki gefur út skuldabréf og einhver annar banki kaupir það, byggir það á trausti einu og sér. Banki sem gaf út bréfið fær peninga og notar þá að mestu til að kaupa örugg skuldabréf af öðrum banka í trausti þess að það sé traustur banki. Svona gengur þetta koll af kolli án þess að nokkrar tryggingar eða verðmæti séu á bak við alla þessa peninga. En þegar traustið bilar af einhverjum ástæðum hrynur þetta.

Og nú þegar kerfið hefur bilað eins rækilega og raun ber vitni kemst upp að þetta traust er einskis virði. Það býr enginn til peninga til að borga eitthvað með því einu að segjast ætla að borga.

En það sem bankarnir reyndu að fá út úr þessu voru vextir eins og ég nefndi fyrr í þessum pistli. Þannig ætluðu þeir að hagnast á þessu trausti sem þeir voru að búa til. En traustið stendur ekki undir neinum vöxtum því það er ekki að auka virði sitt með einhverri framleiðslu eða vinnu. Traustið er bara græðgi og græðgi býr ekki til peninga, hún snýst bara um að ná til sín peningum, yfirleitt annarra peningum en þess sem er gráðugur.

Og það er þessi sama græðgi eða traust sem svo er notað til að plata peninga út úr stjórnvöldum. Nú er farið í ríkiskassa allra landa til að biðja um peninga til að bjarga bönkum sem fyrir löngu síðan ákváðu að fara á hausinn þegar þeir keyptu bréf af öðrum bönkum án þess að nokkuð væri á bak við þau nema traust. Frá fyrsta degi hefur aldrei verið sjéns að hægt yrði að greiða alar þessar skuldir, enda ekki um alvöru peninga að ræða, heldur einungis peninga sem bankarnir eru að reyna að búa til úr engu. Þetta getur sem sagt ekki gengið upp nema að einhver verði rækilega plataður. Stundum líka kallað þjófnaður og fjársvik. Og núna virðist sá þáttur í þessu ganga vel. Ríkiskassarnir hafa verið opnaðir úti um allan heim til að "bjarga" peningum sem aldrei hafa verið til.

Þegar maður hefur skoðað þetta svona og velt bankastarfseminni fyrir sér, hvernig hún í raun virkar, þá hugsar maður líka um hve mikil áhættan er í bankakerfinu, þ.e. lán sem eingöngu eru byggð á trausti í því skyni að búa til peninga úr engu, en engar raunverulegar tryggingar eða verðmæti á bakvið.

Skv. auðfengnum upplýsingum þá eru heildareignir 1000 stærstu banka heimsins um 96,4 trilljónir dollara. Ef um 67% af því eru gervipeningar eins og virðist hafa verið í íslensku bönkunum eru það um 65 trilljónir dollara. Og það er þá raunverulegt ofmat á eignum þessara 1000 stærstu banka heimsins.
Skv. öðrum upplýsingum eru raunverulegar innistæður í öllum Bandarískum bönkum um 7 trilljónir dollara. Framleiðsla alls heimsins er talin um 69,5 trilljóna virði 2008 og árlegur sparnaður í flestum löndum er ca. 3% að jafnaði. Þannig að bara þessir þúsund stærstu bankar heimsins eru með ofmetnar eignir sem nema u.þ.b. allri ársframleiðslu í heiminum. Eða sem svarar til um 30 ára sparnaðar allra íbúa heimsins.

Svo er verið að tala um að byggja upp traust á bankakerfinu og fjármálakerfi heimsins. Fjármálakerfið er svo ótraust að ef öll verðmætasköpun heimsins í eitt ár færi í að rétta af 1000 stærstu bankana þá dygði það varla til. En þá dræpust líka allir íbúar heimsins því engir peningar yrðu til að kaupa neinar neysluvörur eða aðrar nauðsynar. Þannig að sú leið gengur ekki. Og miðað við að allur sparnaður íbúa heimsins yrði settur í þessar björgunaraðgerðir, þá tæki 30 ár að bjarga þessum 1000 stærstu bönkum.

Þetta er eins ótraust bankakerfi og hugsast getur. Og það þarf ekkert að bjarga því. En það þarf að bjarga okkur frá því. Bretar þurfa líka að bjarga sér frá sínu bankakerfi. En það er ekki víst að þeir skilji hvernig þetta virkar og hver staðan er.

Bretar sökkva dýpra ofan í skuldafenið

Athugasemdir

[Robert (IP-tala skráð) 14.3.2010 kl. 09:47]

Sammála þér, þakka þér, ágæta útlistingu á monkeybissness. Síðast í Englandi, mátti sjá hvað var eftir af heimsveldinu, allt var þar einskis virði, hestasýningin hjá Betu var að vísu flott, en einskis virði, það eina sem virtist standa eftir af iðnaðinum, var tommukerfið, sem umheimurinn vill ekki lengur, en það mun tjallinn aldrei skilja. 

[Guðmundur Ásgeirsson, 14.3.2010 kl. 17:22]

Frábær pistill og góð greining á svikamyllunni sem kallast vestræn bankastarfsemi. Þetta er samt bara einn flötur á vandanum því þessi peningafölsunin sem hefur átt sér stað á millibankamarkaði með skuldabréf er smámunir í samanburði við fjárhættuspilið sem kallast afleiðuviðskipti.

Nafnvirði útistandandi afleiðupappíra í heiminum er áætlað vel yfir þúsund milljarða USD eða 10e15=1.000.000.000.000.000$, sem er reyndar varfærin ágiskun því óvissan er mikil sökum regluskorts og eftirlitsleysis. Þessi upphæð nemur a.m.k. 16x heimsframleiðslu* eða um 150.000$ á hvern jarðarbúa sem á dagsgengi eru yfir 18 milljónir króna. Vel að merkja þá er megnið af þessu ekki einu sinni talið með í efnahagsreikningum bankakerfisins, heldur liggja sem óskráðir pappírar í höndum fagfjárfesta, vogunarsjóða og annara einkaaðila. *Þess má geta að íslenska bankakerfið var áætlað 12x landsframleiðsla áður en það féll kylliflatt um sjálft sig haustið 2008.

Augljóslega er svona kerfi ekki bara gjaldþrota fyrir löngu síðan heldur líka orðið gjörsamlega gagnslaust og beinlínis stórhættulegt!

Í sjaríalögum múslima er lagt bann við innheimtu vaxta, og reyndar er líka minnst á það í Biblíunni. Þegar Jesú gerði allt vitlaust í musterinu þá var það reyndar ranglega þýtt sem hann hefði hent um koll borðum skattheimtumanna þegar raunverulega var átt við usury eða vaxtaokrara. Það er ekki að ástæðulausu sem tvö fjölmennustu trúarbrögð heimsins líta á innheimtu vaxta sem syndsamlegt athæfi.

[Guðmundur Jónsson, 14.3.2010 kl. 19:56]

Fín greining á vandanum Jón Pétur.

Þó langar mig að gera ATH varðandi traust. Traust er ekki einskis virði en þegar það brestur verður það einskis virði á svipaðan hátt óg hús sem brennur. Þannig var þetta traust einhvers virði á sínum tíma og þess vegna virkaði kerfið. Það kann að vera að það hafi verið ofmetið og þessvegna fór sem fór en það var engu að síður mikils virði, á sama hátt og húsið var mikils virði áður en það brann.

[Jón Pétur Líndal, 15.3.2010 kl. 02:28]

Sælir Guðmundur og Guðmundur. Þetta var ágæt athugasemd um virði trausts. Ef maður veltir því fyrir sér hvers virði traust er í raun þá virkar það þannig að ef þú treystir einhverjum, einstaklingi eða banka t.d. þá ertu viss um að þessi aðili ætlar ekki að plata þig, er að segja þér satt um til hvers hann er að taka peninga að láni o.s.frv. Nákvæmlega svona virkar líka traust í bönkum. En á hinn bóginn veitir traust enga raunverulega vernd fyrir áföllum eða uppákomum. Það er ekki trygging eins og veð sem þú getur leyst til þín í stað peningakröfu. Að því leyti er það einskis virði. Og í raun er traust í bankakerfi orðið falskt og misnotað (og þar með ekki lengur traust traust) ef farið er að búa til peninga út á það, t.d. með því að einhver banki gefur út skuldabréfaflokk og einhver annar banki kaupir skuldabréfin í trausti þess að hinn bankinn sé traustur greiðandi, eða í ljósi þess að hlutabréf í honum séu í háu verði eða eitthvað þessháttar. Um leið og þetta er gert er verið að reyna að búa til peninga úr engu. Það getur aldrei verið traustvekjandi. En svona traust er enn verið að gera út á og endurvekja þar sem traustbólan hefur sprungið. Og það er vandamálið með traust í bönkum að það er orðið að enn einni bólunni. M.v. fjármálaviðskipti sem byggjast eingöngu á trausti milli fjármálastofnana er traust líklega stærsta bólan, stærri en fasteignabólan eða netbólan á sínum tíma. Enda er nú verið að tala upp traustið til að verja þá bólu. En Traustið er líka versta bólan, því það eru engin raunveruleg verðmæti á bak við það. Í fasteignabólu eru alltaf mikil verðmæti á bak við bóluna, þar snýst bólan bara um að þessi verðmæti eru ofmetin, blásin út. Þegar traustið er eitt og sér er ekkert á bak við, það er alveg verðlaus bóla þegar bjátar á.